ضرر و زیان ناشی از جرم

ساخت وبلاگ

دکتر مرتضی واخدی پور

وکیل پایه یک دادگستری

وقوع جرم علاوه بر اینکه به حقوق جامعه خدشه وارد می کند، ممکن است بصورت مستقیم، موجب تضرّر اشخاص نیز بشود. به عبارتی دقیق تر، با وقوع جرم، علاوه بر تضییع حقوق جامعه، ممکن است خساراتی هم به اشخاص وارد شود. به این قبیل خسارات که مستقیماً از ارتکاب جرم ناشی می شود، «ضرر و زیان ناشی از جرم» گفته می شود.

با وقوع جرم، مدعی العموم (دادستان) در پی جبران آسیبی است که به نظم جامعه وارد شده است. از طرفی، اشخاصی هم که از وقوع جرم متحمل زیان شده اند می توانند جبران آن را از عامل بخواهند. (مادۀ 14 قانون آیین دادرسی کیفری). همچنین، به تصریح مادۀ 9 قانون مذکور، ارتکاب جرم می تواند موجب طرح دو دعوی شود: الف- دعوای عمومی برای حفظ حدود و مقررات الهی یا حقوق جامعه و نظم عمومی ب- دعوای خصوصی برای مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم و یا مطالبه کیفرهایی که به موجب قانون حق خصوصی بزه دیده است، مانند حد قذف و قصاص. بنابراین، پس از وقوع جرم، مرتکب باید به دو طرف پاسخگو باشد؛ هم به جامعه و هم به شاکی یا مدعی خصوصی. در این میان، مجرم با تحملِ مجازات، تاوانِ عملِ مجرمانۀ خود را به جامعه می پردازد. لکن، در قبال شاکی یا مدعی خصوصی، هرچند ممکن است اِعمال مجازات بر او موجب آرامش خاطر زیان دیده شود، اما ضرر و زیانی که با ارتکاب جرم به او تحمیل نموده را باید جبران نماید (مواد 1، 2 و 10 قانون مسئولیت مدنی). در کلّیت امر، ضرر و زیان ناشی از جرم بر سه قِسم است: ضرر و زیان مادی، ضرر و زیان معنوی و منافع ممکن الحصول.

ضرر و زیان مادی، عبارت از خسارت و زیانی است که به صورت محسوس و ظاهری به دارایی اشخاص وارد می شود. مانند اینکه کسی خودروی دیگری را تخریب کند و از این رهگذر موجب ورود ضرر به او شود. اما زیان معنوی، عبارت از صدمات روحی یا هتک حیثیت و اعتبار شخصی، خانوادگی یا اجتماعی است که مستقیماً از ارتکاب جرم ناشی می شود. مانند آنکه شخصی با وارد نمودن اتهامات زشت و ناروا به شخصِ معتبری، آبرو و حیثیت او را پایمال کند. قِسم سوم از ضرر و زیان ناشی از جرم که از آن به منافع ممکن الحصول یاد می شود، عبارت از فوت منفعتی است که با ارتکاب جرم حادث و موجب خروج منفعت از ید منتفع می شود. به تعبیری، اگر جرم ارتکاب نمی یافت، حصول منفعت مورد نظر برای صاحب آن ممکن بود. مانند اینکه کسی درختان میوۀ باغی که تازه به بار نشسته اند را قطع کند و صاحب باغ را از رسیدن به محصول محروم نماید.

مطالبۀ ضرر و زیان ناشی از جرم به دو روش ممکن است؛

در روش اول، زیان دیده می تواند پس از آنکه شکایت کیفری علیه مرتکب مطرح نمود و یا در جرایم عمومی متهم توسط دادستان تحت تعقیب قرار گرفت، تا قبل از اعلام ختم دادرسی، دادخواست ضرر و زیان خود را به مرجع کیفری تقدیم کند (مادۀ 15 قانون آیین دادرسی کیفری). در این صورت پروندۀ مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم (حقوقی) با پرونده رسیدگی به اتهام (کیفری)، بصورت توأمان در دادگاه کیفری رسیدگی و حکم واحد صادر می شود. مگر آنکه رسیدگی به دعوای ضرر و زیان مستلزم تحقیقات بیشتری باشد که در این صورت ابتدا رأی کیفری صادر و سپس به دعوی ضرر و زیان بصورت علی حده رسیدگی می شود. قابل ذکر است که در هر حال رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی از جمله، پرداخت هزینه دادرسی به مأخذ خواسته، نحوه و شرایط تنظیم دادخواست، تقدیم دادخواست و ضماییم به تعداد خوانده یا خواندگان به اضافه یک نسخه و سایر موارد قانونی ضروری است.

در روش دوم که تقدیم دادخواست مقید به زمانِ خاصی نیست، زیان دیده می تواند فارغ از رسیدگی کیفری، دعوی حقوقی مطالبۀ ضرر و زیان ناشی از جرم را در دادگاه حقوقی مطرح کند. این دعوی همانند سایر دعاوی حقوقی رسیدگی می شود. بر حسب میزان خواسته، ممکن است این دعوی در شورای حل اختلاف (کمتر از بیست میلیون تومان) یا دادگاه حقوقی (بیش از بیست میلیون تومان) رسیدگی شود. زیان دیده از جرم، در هر حال باید دلایل و مستندات خود را که نشان می دهد با وقوع جرم به او خسارتی وارد شده به مرجع رسیدگی ارائه نماید. رسیدگی به ادعای مدعی، خصوصاً از باب خسارت معنوی و منافع ممکن الحصول، ممکن است مستلزم اظهار نظر کارشناسی باشد. در این صورت دادگاه نظر کارشناس را جلب و سپس اتخاذ تصمیم می کند. رأی صادره درخصوص ضرر و زیان ناشی از جرم ممکن است قابل تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی نیز باشد. تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی محکومٌ علیه نسبت به محکومیت کیفری و ضرر و زیان ناشی از جرم به صورت توأمان، به تجویز تبصرۀ مادۀ 436 قانون آیین دادرسی کیفری، مستلزم پرداخت هزینه دادرسی در امر حقوقی و رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی نیست.

شما کاربر محترم می توانید در صورت نیاز به مشاوره اعم از حقوقی یا کیفری سوال خود را مطرح نموده و از همین وبلاگ جواب خود را دریافت نمایید. // یا در صورت لزوم یا تمایل می توانید مشاوره حضوری دریافت نمایید به آدرس: استان گیلان- شهرستان فومن- خیابان امام- خیابان شورا- ساختمان الماس- طبقه دوم. شماره تماس: 01334739252 

اختلاس...
ما را در سایت اختلاس دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : vahedi-attorney بازدید : 242 تاريخ : سه شنبه 5 تير 1397 ساعت: 4:53